TARİH NEDİR? 

İnsan topluluklarının geçmişte meydana getirdiği her türlü maddi ve manevi değerleri, yer-zaman göstererek sebep -sonuç ilişkisi içinde belgelere dayanarak objektif anlatan sosyal bir bilimdir.

   *yer-zaman benzer olayları ayırt etmeye,

   *sebep-sonuç  ilişkisi olayları bütünlük içinde  ele almamızı sağlar. 

   *objektifliği, din, milliyet,  siyasi beklenti veya endişeler engelleyebilir.

   *Belgeler yazılı ve yazısız belgeler olarak ikiye ayrılır. 

        Yazılı belgelere tablet, para, ferman, kitabe vb gibi

        Yazısız belgelere ise araç-gereç, taş balta, destanlar örnek verilebilir.

    *Tarihi diğer bilimlerden ayıran en önemli özellik deney ve gözlem yapılamaması ve tekrarlanamamasıdır.

   
UYARI: Tarihin konusu insan topluluklarının faaliyetleridir.

   *Tarihin toplumlar için yararı geçmişten ders alıp geleceğe ışık tutulmasını sağlamak ayrıca  milli birlik ve beraberliğin güçlenmesine katkı sağlamasıdır.

 UYARI: Tarih, yeni bilgiler ortaya çıktıkça yeniden yorumlanmaz sadece yeniden değerlendirilebilir.

   *Tarihte tarafsızlık için belgelerle hareket edilip olayın geçtiği zamanın şartları göz önüne alınmalıdır.

TARİH BİLİMİNİN ÇALIŞMA YÖNTEMİ

a)Kaynak arama :  Yazılı veya yazısız tüm veriler toplanır.

b) Kaynakları sınıflandırma (tasnif):  Çalışmanın kolay olması için konu, zaman ve mekan yönünden kısımlara ayrılır.

c) Kaynakları çözümlenme (tahlil)

d)Kaynakları eleştirme (tenkit) : Güvenilirliği sağlamak amaçlanır.

e)Kaynakların sentezini yapma

TARİHİN YARDIMCI KAYNAKLARI

ARKEOLOJİ: Kazı bilimi

COĞRAFYA: Yer bilimi

KRONOLOJİ: Takvim bilgisi

ANTROPOLOJİ: İnsan ırklarını inceler

ETNOGRAFYA: Kültür bilimi

FİLOLOJİ: Dil bilimi

PALEOGRAFYA: Yazı çeşitlerini inceler

EPİGRAFYA: Anıt-kitabe bilimi

DİPLOMATİK: Siyasi belgeleri inceler

NUMİZMATİK (MESKUKAT): Para bilimi

UYARI: BU BÖLÜMDE DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN NOKTA SÖZÜ EDİLEN YARDIMCI BİLİMİN TARİH ÖNCESİNİ Mİ? TARİH DÖNEMLERİNİ   Mİ? AYDINLATTIĞIDIR. YAZI GEREKTİRENLER TARİH ÖNCESİNİ AYDINLATMAZ.

TARİHİN DEVİRLERE AYRILMASI

Tarih öncesi devirler kullanılan araç-gereçlerin cins ve çeşidine göre, tarih devirleri ise evrensel olaylara göre adlandırılır.

A)   TARİH ÖNCESİ DEVİRLER

Yazı yoktur. Karanlık devirde denir. Dönemler arası ( bilgi birikimi ve iletişim sınırlı olduğu için ) oldukça uzundur.

A)   TAŞ DEVRİ

a)     Kaba   Taş  Devri: En uzun dönemdir.

-Avcılık   ve toplayıcılık hakimdir.

-Taş doğal haliyle kullanılmıştır.

b)    Yontma Taş Devri: Taşa şekil verildi.

-Taş balta yapıldı.

 -Buzul çağı girince mağaralara yöneldiler. Mağara resimleri ilk sanatsal       faaliyet  kabul edilir. Tüketici yaşam modeli devam etmiştir.

-Devrin sonunda ateş bulunmuştur.

c)     Cilalı Taş Devri: Tarımsal faaliyetler ilk kez başlarken beraberinde yerleşik hayata geçildi. Üretici  toplum  yaşantısı başladı.

-Özel mülkiyet anlayışı gelişti.

-Hayvanlar evcilleştirildi.

- Kilden çanak-çömlek yapıldı.

UYARI:  DİYARBAKIR-ÇAYÖNÜ Anadolu’da üretimin yapıldığı ilk yerleşim yeridir.

B)    MADEN DEVRİ

Bu devirde işleme kolaylığına göre  sırasıyla  Bakır, tunç ve demir devirleri yaşandı.

-Site kent devletleri kuruldu.

-Saban  icad  edildi.

-En önemli gelişme yazının bulunması olmuştur.

UYARI: Tarih öncesi devirler dünyanın her yerinde aynı zamanda başlamamış ve bitmemiştir.

UYARI: KONYA-ÇATALHÖYÜK insanlık tarihinde ilk şehir yerleşmesinin yapıldığı merkezdir.

B)    TARİH DEVİRLERİ

*Yazı ile başlar.

*Dönemlerin ayrılmasında evrensel olaylar dikkate  alınır.

İLK ÇAĞ (MÖ 3500-MS 375)

-Musevilik ve Hıristiyanlık gibi semavi dinler doğmuştur.

-Günümüz medeniyetinin temelleri atılmıştır.

ORTA ÇAĞ (M.S. 375- 1453)

-Avrupa’da feodalite rejimi ve skolastik düşünce  hakimdir. Avrupa için karanlık devirdir.

-İslamiyet  bu çağda doğmuştur.

-Avrupa’ya Yüzyıl Savaşları ve  Haçlı Seferleri damgasını vurmuştur.

YENİ ÇAĞ (1453-1789)

*İstanbul’un Fethi ile başlar.

*Avrupa’da  yeniden merkezi krallıklar güçlenmiştir.

*Coğrafi keşifler ile sermaye birikimleri oluşmuştur.

YAKIN ÇAĞ (1789-…)

*Fransız ihtilali ile başlamıştır.

*Milliyetçilik fikirleri imparatorlukları olumsuz etkilemiştir.

*Sanayi inkılabı, Almanya ve İtalya’nın siyasi birliğini sağlaması, Birinci ve İkinci Dünya savaşı görülmüştür.

UYARI: Tarih öncesi çağlara göre bilgi birikiminin artması ve iletişimin   de gelişmesi nedeniyle çağların süreleri kısa sürmüştür.

                              TARİH YAZIM ÇEŞİTLERİ

a)     HİKAYECİ TARİH: Öncüsü Heredot kabul edilir. Neden-sonuç ilişkisi dikkate alınmaz.

b)    ÖĞRETİCİ TARİH: Geçmiş olaylardan ders almak, okuyucuya milli ve ahlaki değerler kazandırmak amacı taşır. Öncüsü Yunanlı THUKYDİDES’dir.

c)     SOSYAL TARİH:  XIX. Yüzyıl düşünürü Auguste  Comte’nin fikirleriyle şekillendi. Olaylar somut olay ve olgularla anlatılmalıdır.

d)    KRONİK TARİH: Olayların isim ve zamanlarını sıralayan tarih çeşididir.

e)     NEDENCİ-NASILCI TARİH: Günümüz tarihçiliği sayılır. Olaylar yer-zaman ve sebep-sonuç ilişkili ve objektif   anlatılır.

               TAKVİM BİLGİSİ

Takvimler iki farklı yıl esasına göre hazırlanmıştır.

AY YILI: Sümerler, Ay’ın dünya etrafında 12 kez dönmesini yani bir yılı 354 gün olarak hesapladılar.

GÜNEŞ YILI:  Mısırlılar tarafından Nil Nehri’nin hareketleri gözlenerek bir yıl 365 gün olarak hesaplanmıştır. Romalılar Mısır’ı alınca,   Julien Sezar  zamanında “Julien takvimi” olarak düzenlendi. XVI. Yüzyılda ise, Papa XIII. Gregoryan tarafından 6 saatlik farkın da hesaplanmasıyla günümüzdeki halini almıştır. H.z. İsa’nın doğumu başlangıç kabul edilmiştir.

TÜRKLERİN KULLANDIĞI TAKVİMLER

ON İKİ HAYVANLI TÜRK TAKVİMİ: Güneş yılı esasına dayanır. İslam öncesi Orta Asya Türkleri tarafından kullanıldı. Her yıla bir hayvan ismi verilir. Aylar ise rakamlarla ifade edilmiştir.

HİCRİ TAKVİM: Ay yılı esasına dayanır. Türklerin islamiyeti kabulünden itibaren kullanılmaya başlandı. Başlangıç H.z. Muhammet’in Mekke’den Medine’ye Hicreti kabul edilmiştir.

UYARI: Türklerin en uzun süre kullandığı takvimdir. Dini hayatta kullanılır.

CELALİ TAKVİM: Güneş yılı esasına dayanır. Büyük Selçuklu Sultanı Melikşah adına hazırlanmıştır. (Mali amaçlı hazırlanmıştır.)

RUMİ TAKVİM: Güneş yılı esasına dayanır. Başlangıç  Hicret (622) kabul edilmiştir. Yılbaşı 1 Marttır. 1676 yılında hazırlanan takvime son şekli 1839’da verilip Tanzimat döneminden itibaren kullanılmıştır. Miladi Takvim ile arasında 584 yıl fark vardır. (Mali amaçlı hazırlanmıştır.)

ÖRNEK SORULAR

SORU1. Tarih öncesi bir bölgede yapılan araştırmalar sonunda toprak altından çıkarılan eserlerin incelenmesi sırasında tarihin hangi yardımcı bilim dalından  kesinlikle yararlanılamaz?

A)    Arkeoloji                                         B) Coğrafya

C)Antropoloji                                       D) Numizmatik

E)Etnoğrafya

[Cevap: Cevabınız D seçeneği olmalı. Çünkü soruda yazı öncesi soruluyor. Numizmatik  para  yardımcı bilimidir. Parada yazı ve rakamlar vardır.]

SORU2.  Aşağıdaki  olaylardan hangisi arasında neden-sonuç ilişkisi kurulamaz?

A)    Tarımsal faaliyetlerin başlaması- Yerleşik hayata geçilmesi

B)    Yazının icadı-Bilgi birikiminin artması

C)    Tekerleğin icadı-Göçlerin kolaylaşması

D)   Ateşin bulunması-Site kentlerin kurulması

E)     Tarlaların sulanamaması-Hayvancılığın geçim kaynağı olması

                  
               [Cevap: Cevabınız D olmalı. Çünkü Site Kent devletleri  Maden    devrinde             ortaya çıkmıştır. Oysa ateş Yontma taş devri sonunda bulunmuştur.]

SORU: Cilalı Taş devrinde insanlar sadece tabiatın kendilerine sunduklarıyla değil, kendi ürettikleriyle de hayatlarını sürdürmeye çalışmışlardır. Bu arada ilk kez hayvanlarda evcilleştirilmiştir.

Bu durum aşağıdakilerden hangisinin gerçekleştirilmiş olduğunu göstermez?

A)    Kilden çanak-çömlek yapıldığının

B)    Tarımsal faaliyetler  yapıldığının

C)    Yazılı hukuk kurallarının oluşturulduğunun

D)   Yerleşik hayata geçildiğinin

E)     Özel mülkiyet kavramının ortaya çıktığının

[Cevap: Cevabınız C seçeneği olmalıdır. Çünkü bu dönemde yazı henüz bulunmamıştır.]

BOŞLUKLARI DOLDURUNUZ

Tarihi olayları doğru değerlendirmenin ön şartı…………………………….gözönünde  bulundurulmasıdır.

Tarih öncesi çağlar isimlendirilirken ……………………………………………..dikkate alınır.

Kazılar sonucunda tabletlere rastlanırsa………………………………………. girildiği anlaşılır.

Tarihe yardımcı kaynaklardan antropoloji……………………………………inceler.

Celali takvim……………………………esasına göre hazırlanmıştır.

Hayvanların evcilleştirilmesi………………………….dönemine rastlar.

Site kent devletleri……………………….. kurulmuştur.

Sabanın icadı…………………………………olmuştur.

Cevaplar:

*Olayın geçtiği zamanın şartları

*kullanılan araç-gereçler

*tarih dönemlerine

*insan ırkları

*güneş yılı

*cilalı taş devri

*maden

*maden