LİDYALILAR  NEREDE KURULMUŞTUR UYGARLIĞA KATKISI NELERDİR?

M.Ö.685-M.Ö.546

-Ege Bölgesi’nin Gediz ve Büyük Menderes nehirleri arasında kalan bölümünün  adıdır.  Başkentleri SARD (Salihli)’dir.

-Lidya ekonomisi tarım ve  özellikle de ticaret dayanmıştır.

-Batısındaki  İyonya ile doğusundaki Hitit ve Mezopotamya’nın arasında geçiş noktasında yer alan Lidyalılar coğrafi konumun  ticari avantajını  kullanmak amacıyla ticarete yönelmişlerdir. Bu amaçla Sard’dan Ninova’ya uzanan KRAL YOLU’nu açtılar.  Ticareti geliştirmek için Elektron dedikleri ilk parayı icad ettiler.

-Fenike alfabesini kullanan  Lidyalılar, Kibele’ye  ve Yunan tanrısı Apollo’ya tapmışlardır.

-Paralı askerler ile ülkelerini savunurken Perslere yenilip yıkılmışlardır.

İYONLAR’IN ANADOLU UYGARLIĞINA KATKILARI NELER OLMUŞTUR?

-İyonlar M.Ö 1200’de Yunanistan’dan gelip Ege Kıyılarında ve Ege Denizi’ndeki bazı adalar üzerinde İzmir, Efes Milet, Foça gibi şehir devletlerini kurdular.

-Aralarındaki   ticari  rekabet nedeniyle şehir devletleri siyasi birlik kuramadılar.

-Karadeniz  ve  Akdeniz kıyılarında Koloniler kurdular.( Koloni: Ülkelerin dışında kurulan ticaret merkezleri) Kolonilerine vatan toprağı gözü ile baktılar.

-İyon şehirleri bir çeşit oligarşi ve demokrasi ile yönetildi.

-Ticaret yollarının kesişim noktasında olması, Özgür düşünce ve zenginlik nedeniyle bilim gelişti.

- Parşömen kağıdını  geliştirdiler.

-Tarihte Heredot, Tıpta Hipokrat,  Astronomide Pisagor, ve  Tales felsefede Diyojen  İyonya’da  yetişen bilginlerdir.

-Pisagor, dünyanın yuvarlaklığını ilk öne süren, Tales,  güneş tutulmasını önceden hesaplayan bilgindir.

-İyon Mimarisinde Artemis tapınağı ve Celsus Kütüphanesi meşhurdur.

URARTULARIN ÖZELLİKLERİ NELERDİR?

M.Ö.900-M.Ö.600

-Van(Tuşpa)  merkez olmak üzere kurulup Hazar Denizi ile Halep arasında hüküm sürdüler. Medler tarafından yıkılmışlardır.

-Modern tarım amacıyla sulama kanalları yaptılar. Madencilikle uğraştılar.

-Merdivenler ile inilen oda şeklinde mezarlara şahsi eşyaları ile gömüldüler(Ahiret inancı).

ÖN ASYA UYGARLIKLARI

PERSLER: İran’da kurulmuştur. Anadolu’nun büyük kısmına hakim oldular. Ülkelerini satraplıklara (Eyalet) ayırdılar.                                                                                                                                         –Eyaletleri merkezden vali atayarak yönetmeleri, (Merkeziyetçilik)

-İlk posta teşkilatını oluşturmaları,  eyaletlerini  kontrol amaçlı  müfettişler  görevlendirmeleri merkeziyetçiliğe önem verdiklerini gösterir.

FENİKE UYGARLIĞI: Sami asıllıdır. Lübnan dağları çevresinde kuruldular.

-İlk kolonicilik faaliyetlerini başlattılar.(Sömürü amaçlı)

-Ön Asya uygarlığını Ege havzasına taşıdılar.

-22 Harfli  (Latin) alfabesinin temellerini attılar.  Ayrıca bazı boyaları da bulmuşlardır.

İBRANİLER:Sami kökenlidir. İlk tek tanrılı toplumdur. Museviliği  milli bir din kabul edip  yaymamışlardır.  Bu  döneme ait en önemli eser Süleyman Mabedi’dir.(Mescid-i Aksa)

MISIR  UYGARLIĞI

Tarihçi Heredot “ Mısır Nil’in armağanıdır , Nil olmasaydı  Mısır uygarlığı da olmazdı” demiştir.

-Mısır tarihi M.Ö.3000’de Nom şehir devletlerinin kurulması ile başlamış sonradan merkezi krallığa dönüşmüştür.

-Mısır çevresi çöl ve  denizlerle  çevrili olduğu için çevre uygarlıklardan yeterince etkilenmemiş Özgün uygarlık olarak gelişmiştir.

-Mısır siyasi tarihinin en önemli olayı Hititlerle imzalanan Kadeş antlaşmasıdır. (İlk yazılı antlaşma)

-Krallara Firavun denir. Tanrı-kral anlayışından dolayı yazılı hukuk geç gelişmiştir.

-Çok tanrılı inanç  hakimdir.  Güneş tanrısı Amon ra iyilik tanrısı Oziris önemli tanrılardır.

-Firavunlar için Piramit, halk için Labirent mezarlar yaptılar. Ahiret inancı sayesinde kimya, eczacılık, tıp, anatomi ve mumyacılık gelişti.

-Yazı olarak hiyeroglif, kağıt olarak da Papirüs kullanıldı.

-Nil’in hareketleri izlenerek güneş yılı takvimi (astronomi), ve tarla sınırını yeniden çizmek için geometri geliştirildi. Pi sayısını yaklaşık hesapladılar. Onluk sistemi ve dört   işlemi geliştirdiler.

-Mısır mimarisinde piramitler en ilgi çekici eserlerdir.  Keops,  Kefren, Mikerinos en önemli   piramitlerdir

.HİND UYGARLIĞI

Hindistan verimli toprakları yüzünden sürekli istilalara uğradı. M.Ö. 2000’de  Hindistan’a dışarıdan gelen Ariler  bölgeyi kolay yönetmek için Kast sistemini kurdular. Bu sınıf  sisteminde  sınıflar arası   geçiş yoktur. Millet olma anlayışı gelişememiştir.

EGE HAVZASI UYGARLIKLARI

EGE VE YUNAN MEDENİYETLERİ

Ege Uygarlıklarının gelişiminde Anadolu, Mısır ve Mezopotamya’nın etkisi

görülür.  Ege uygarlıklarının en eskileri Girit  ve Miken Uygarlıklarıdır.
            

Yunan Uygarlığı:

-M.Ö. 1200lerde Yunanistan’a gelen Dorlar Polis şehir devletlerini kurdular Atina, Sparta, Larisa Korint önemli şehir devletleridir.

-M.Ö 750’den itibaren Yunanlılar Ege ve Akdeniz kıyılarında koloniler oluşturdular. Yunan dili ve kültürü  bu sayede yayılmıştır.

-Yunan şehirlerinde demokrasinin gelişmesinde Drakon, Solon ve Klistenes kanunları etkili olmuştur.

-Yunanlıların dini  çok tanrılı olup tanrılarının heykellerini yapmışlardır. Tanrıları için Olimpos dağında düzenledikleri şiir ve spor etkinlikleri Olimpiyatların başlangıcı olmuştur  (Yunanlılarda kültürel birlik  sağlandı).

-Özgür düşünce sayesinde Sokrates,Platon ve Aristo(Felsefede), Tukudides ve Heredot (tarihte)  Meton (astronomide) yetişen önemli bilim adamlarıdır.

ROMA UYGARLIĞI(M.Ö.753-M.S. 395)

-Roma İmparatorluğu,  Romolus adındaki komutan tarafından kurulan Roma şehirde kuruldu. Zamanla Avrupa’nın büyük kısmına, Anadolu’ya, Ortadoğu ve Akdeniz havzasıyla Afrika’nın  büyük bölümü yayıldı.

-Siyasi tarihleri krallık, Cumhuriyet ve imparatorluk olarak üçe ayrılmıştır. Cumhuriyet dönemlerinin önemli kurumlarından sayılan curia ve senatonun imparatorluk dönemlerinde önemi azalmıştır.

-Roma halkı;

   *Patriciler(soylular)

   *Plebler(orta sınıf)

   *Köylüler    olarak üçe ayrılmıştır. Tarihin ilk köle isyanı olan Spartaküs isyanı çıktı.

-Yunan kanunlarından yararlanarak On İki levha Kanunlarını hazırladılar. Günümüz Avrupa Hukukunun temeli Roma hukuku sayılır.

-Dinleri Yunanlılar gibi çok tanrılı olup  tanrıların heykelleri  yapılırdı. Hıristiyanlık gelince önce yayılmasını engellemeye  çalıştılar ancak Hıristiyanlığı engelleyemeyince

313’te Milano Fermanı ile  bu dini resmi din olarak benimsemişlerdir.

-Roma İmparatorluğu Kavimler Göçü sonunda ikiye ayrıldı (395). Batı Roma 476’da yıkılırken, Doğu Roma (Bizans )1453’te yıkılmıştır.

-Anadolu’da Romalılardan kalma  eserler: İstanbul’da Bozdoğan Su Kemeri, Çemberlitaş ve Dikilitaş, Ankara’da Ougüst Tapınağı ve Roma Hamamı önemli eserler arasında gösterilebilir.

HELLENİZM UYGARLIĞI (M.Ö. 359-M.Ö323

-Doğu ile batı medeniyetlerinin karışımından ortaya çıkmış sentez bir uygarlıktır.  -Persler önce Anadolu  sonrada Balkanlara istila amacıyla yönelince Makedon kralı Filip Persleri durdurmak için harekete geçti. Makedon şehir devletlerini birleştirdi.

Ölünce yerine oğlu Aleksandır (İskender) geçti.  Aristo’nun öğrencisi olan İskender babasının izinden gitti. Perslere karşı  harekete geçti.  Sefere bilgileri de aldı. Persleri,

           Balkanlar,Anadolu ve İran’da yendi. Mezopotamya, Mısır’a ve   Hindistan’a  ulaştı. Yeni bir sefer için hazırlık amacıyla ülkesine dönerken Babil’de sıtmadan öldü.

          Ölünce imparatorluğu komutanları arasında  paylaşıldı.

         -İskender’in doğu seferi sonunda  adına bir çok şehir kuruldu.

         -Bergama’ da Asklepion  sağlık merkezi ünlüdür.

          -Arşimet bu dönemde yetişti.

         -Erastotenes Geografika eserini yazdı dünyanın çevresini hesapladı. Dünya haritasını çizdi.

         -İskenderiye Feneri dünyanın yedi harikasındandır.

         Örnek sorular

         Soru: İlk Çağda görülen;

                     I.Çok tanrılı dinlerin varlığı,

                    II.ahiret inancının varlığı,

                   III.Mısır’da tanrı-kral anlayışının görülmesi,

                  hangileri teokratik devlet anlayışının varlığını göstermektedir?

  A)YalnızI                    B)Yalnız III                      C)I ve II                      

D)I ve III                       E)II ve III

               [Cevabınız   B    olmalıdır.  Çünkü Mısırda kuralları tanrılık veya yarı tanrılık iddiasındaki Firavunlar belirlerdi.]

    

 Soru:   İyonya’nın kültür merkezi haline gelmesinde;                                                                                                                                                                                                                                                                                                            I.Ticaret yollarının kesişim noktasında olması,

II:Özgür düşünce ortamının olması,

III. İnançlarının çoktanrılı olması,

                hangilerinin etkili olduğu savunulabilir?

A)Yalnız III          B)Yalnız II                 C)I ve II                                

D)I ve III              E) II ve III

            

[Cevabınız  C  seçeneği olmalıdır. Çünkü bilim özgürlüklerle  ve kültürel hareketliliklerle gerçekleşir.]

BOŞLUKLARI DOLDURUNUZ                                                                                *Uygarlıkların özgün olarak gelişmesi  için…………………………………..gerekir.

*Hititlerde Pankuş meclisinin varlığı………………………………………….gösterir.               *Evliliklerde resmi sözleşmeyi benimseyerek aile hukukunu ilk düzenleyen toplum……………………...dir.

*Mısır uygarlığında astronominin gelişmesinde …………………………hareketlerinin gözlenmesi etkili olmuştur.

 *Harf alfabesini insanlığa armağan eden uygarlık………………………..dir.              *İlk anayasayı ……………………………………….. yapmıştır.

 *Yunan şehir devletleri arasındaki kültürel birlik…………………………...olmuştur.

*Anadolu’nun tarih devirlerine geçmesi…………………………………………………ile olmuştur.

                       

             Cevaplar: Başka toplumlardan etkilenmemesi, demokratik anlayış, Hititler, Nil’in, Fenikeliler,Babil kralı Hammurabi,Olimpiyatlar sayesinde,Asurluların yazıyı taşıması