GENEL TARİH KONULAR :

1-TARİHNEDİR?

2-İLKÇAĞ-ANADOLU VE ÇEVRESİNDEKİ UYGARLIKLAR:

3-İLKÇAĞ MEZOPOTAMYA VE ORTA ASYA UYGARLIKLARI:

4-TÜRKLERİN TARİH SAHNESİNE ÇIKMALARI VE İLK TÜRK DEVLETLERİ

5-İSLAM TARİHİ

6-İLK MÜSLÜMAN TÜRK DEVLETLERİ

7-XII VE XIX YÜZYILLAR ARASI TÜRK DÜNYASI

8-ORTAÇAĞ AVRUPA TARİHİ

9-TÜRKİYE TARİHİ (XI. VE XIV.YÜZYILLAR)

10-OSMANLI DEVLET (KURULUŞ-YÜKSELME-DURAKLAMA-GERİLEME-DAĞILMA DÖNEMİ)

11-YENİÇAĞDA AVRUPA

12-OSMANLI KÜLTÜR VE SANAT UYGARLIĞI

İNKILAP TARİHİ

1-İNKILAP TARİHİ KAVRAMLARI

2-XX.YÜZYIL BAŞLARI OSMANLI DEVLETİ

                8.sınıf            DİN KÜLTÜRÜ VE AHLAK BİLGİSİ

SORU1  İslam  ahlakının  temeli İslam dinidir. İslamiyetin iki önemli kaynağı vardır. Bunların birincisi ………………..    ve ikinci önemli kaynak Hz Muhammet’in ………………….dir. Peygamberimiz hadislerinde  “ben güzel ahlakı tamamlamak için gönderildim” ve “sizin en hayırlınız ahlakı güzel olanınızdır” buyurmuştur.

 Yukarıdaki paragrafın doğru tamamlanması için boşluklara aşağıdakilerden  hangileri getirilmelidir?

A)    Sünnet-Kıyas

B)    Kur’an-ı Kerim-Sünnet

C)    Kur’an-ı Kerim-Namaz

D)   İbadet-Sözleri

SORU 2 : Aşağıdakilerden hangisi kurban edilecek hayvanlarda aranacak niteliklerden biri değildir?

A)    Sağlıklı olması

B)    Azalarının tam olması

C)    Süt dişlerinin değişmemiş olması

D)   Cinsine göre gereken yaşı doldurmuş olması

SORU 3: Büyükbaş hayvanların kurban edilmesinde ortak sayısı en fazla kaç kişi olabilir?

A)    1        B) 3         C) 5           D)7

SORU4: Aşağıdakilerden hangisi  hac sırasında Merve ile Safa tepeleri arasında yedi defa gidip gelmeye verilen isimdir?

A)    Sa’y                      B)Vakfe                   C)Tavaf                D)Şavt

SORU 5: Büyüklere hürmet ve saygı küçüklere düşkünlere şefkat ve merhamet, özellikle aile arasındaki fertlere iyi muamele etmek İslamın esaslarındandır.

     Bu temel anlayış;

 I.toplumsal kaynaşmaya,

II.akrabalık ilişkisinin gelişmesine,

III.devlete bağlılığın artmasına,

Toplumsal alanda hangilerinin gelişimine katkı sağladığı söylenebilir?

A)Yalnız I                                             B)Yalnız III

C)I ve II                                                D)I ve III

SORU 6: Adap ahlak, edep ve nezaket kuralıdır. Birini ziyafete davet etmek manasını ifade eden edep, islamın güzel saydığı, söz ve davranışlardandır. Bu itibarla edep, insanların kendisine davet olunan bilumum hayır, zerafet, usluluk ve güzel ahlak demektir.

    Buna göre; aşağıdakilerden hangisi ahlak kuralları arasında gösterilemez?

A)    Komşusunun ihtiyacını karşılamak

B)    Düşkün insanlara yardım etmek

C)    Engelli bir arkadaşımıza yardım etmek

D)   Kanunların  belirlediği şartlarda oy kullanmak

SORU 7: ----------------------------------------------------------------------------------.

           KİBİR                          GIYBET                   HASET                      İFTİRA

              I                                   II                                III                           IV      

“İnsanları küçümseyip yüz çevirme, yeryüzünde böbürlenerek yürüme, şüphe yok ki Allah kendini beğenip, böbürlenen kimseleri sevmez”. Yukarıdaki  ayetle yasaklanan  davranış tabloda kaç numaralı bölümde gösterilmiştir?

A)      I                B)II                       C)III                    D)IV

SORU 8: Hac ibadeti sırasında ihrama giren kişi için aşağıdakilerden hangisi yasaklanmamıştır?

A)    Saç ve sakal kesmek

B)    Koku sürmek

C)    Tırnak kesmek

D)   Hemcinsleriyle el sıkışmak

SORU9: Aşağıdaki kavramlardan hangisi hac ile ilgili değildir?

A)İhram               B)  Tevekkül          C)Sa’y             D)Vakfe

SORU 9: Aşağıda dört büyük melek ile görevleri verilmiştir. Hangi meleğin görevi doğru verilmemiştir?

A)Cebrail: Allah’tan vahiy getiren melektir.

B)Mikail: Evrendeki tabiat olayları ve canlıların rızıkları ile görevlendirilen melektir.

C)İsrafil: Yagmur ve kar gibi tabiat olaylarını düzenleyen melektir.

D)Azrail: Canlıların ruhlarını almakla görevlendirilmiş melektir.

SORU 10:  I. İlahi kaynaklıdırlar.

                  II.Kutsal kitapları vardır.

                  III.Vahiy yoluyla peygamberlere iletilmişlerdir.

                 IV.Kutsal kitaplar arapça  yazılmıştır.

İlahi dinlerle ilgili verilen bilgilerden hangisi doğru değildir?

A)    I                      B) II                   C) III                         D)IV

                             ATATÜRK’TE BİR ZAMANLAR ÇOCUKTU

Mustafa Kemal, 1881 yılında Selanik’te Koca Kasım Paşa Mahallesi , Islahhane Caddesi üzerinde bulunan evde  dünyaya  geldi.  Babası Ali Rıza Bey, ölen kardeşinin ismini yeni doğan oğluna verdi: MUSTAFA.

         Bazı bilgilere göre annesi Zübeyde Hanım  oğlunu erbain soğukları  sırasında doğurduğunu, tarihin de 23 Aralık olabileceğini belirtmiştir. Miladi takvime göre  de 4 Ocak 1881 olma ihtimali yüksektir. Ancak O doğum tarihini 19 Mayıs 1919 olarak kabul eder.

   Baba tarafından dedesi Hafız Ahmet Efendi XIV –XV. Yüzyıllarda  Aydın’ın Söke taraflarından Makedonya’ya  iskan  edilmiş  KOCACIK  Yörüklerindendir. Annesi Zübeyde Hanım ise;  Konya’dan göç etmiş Selanik yakınlarındaki  Langaza  Kasa-basına yerleşmiş eski bir Türk  ailesinin  kızıdır. Milis subaylığı, Evkaf  katipliği ve kereste  ticareti yapan Ali Rıza  Efendi,  1871 yılında Zübeyde Hanım ile evlendi. Atatürk’ün beş kardeşinden  dördü küçük yaşta öldü. Sadece  Makbule  Boysan Atadan 1956’ya kadar yaşadı. Öteki kardeşleri Fatma,  Ahmet, Ömer ve Naciye’dir.  Mustafa Kemal’in  doğduğu ev 1933’te cumhuriyetin 10.yılI dolayısıyla Selanik Belediyesi Türk-Yunan dostluğu  ve Balkan Konferansı’nın bir  hatırası olarak  müze haline getirildi.

         

                          ATATÜRK’ÜN ÖĞRENİM HAYATI

    Mustafa okul çağına gelince eğitimi, anne ve babası arasında sorun haline gelldi.  Geleneklerine  bağlı  olan Zübeyde hanım oğlunun dini eğitim veren Mahalle  Mektebi’ne  gitmesine ısrar etti.  Ali  Rıza Bey ise  tercihini ; yeni açılan modern anlayışta eğitim veren  Şemsi Efendi Okulundan yana  kullanmak ister.  ( Şemsi Efendi, okulun kız  bölümünü de  açan  aydın görüşlü olan kurucusudur.)  Şemsi Efendiye  hizmetlerinden dolayı 1873’te Mithat Paşa, Padişah nişanı  dahi  vermişti.  Nihayet  Mustafa önce Mahalle  Mektebine sonra Şemsi Efendi  okuluna devam etti.

    Bu arada babası Ali Rıza Efendi, gümrük memurluğundan istifa edip tuz ticretine girdi ancak zarar etti.  Yakalandığı hastalıktan kurtulamayarak  1888’de vefat etti. Babasının  ölümü üzerine annesi ile Langaza’daki dayısının çiftliğine gitti. Ancak  annesi, Mustafa’nın eğitiminin aksaması endişesiyle  Selanik’e geri döndü. 

                     SELANİK ASKERİ RÜŞTİYESİ (ORTAOKUL)

   Mustafa, Selanik’te  önce Mülkiye  mektebine kaydoldu. Arapça öğretmeni ile anlaşamayınca okuldan annesi tarafından alındı. Annesi askerliğe  taraf olmadığı için askeri okul  sınavlarına  gizlice girdi ve kazandı. Annesi ise durumu  kabul-lenmek zorunda kaldı. 1893’te okula  kayıt yaptırdı. Matematik öğretmeni  yüzbaşı Mustafa Bey’in dikkatini çekti.  Öğretmeni  bu zeki  çocuğa “bilgi  ve erdem bakımından  olgunluk” anlamına  gelen  “Kemal” adını verdi.  O artık  Mustafa Kemal’dir. Mustafa Kemal 1896’da, Selanik Askeri Rüştiyesinden mezun oldu.

                  ASKERİ LİSE YILLARI   (MANASTIR)

      Manastır askeri  İdadisi genç Mustafa  Kemal için  dönüm noktası olabilirdi. Edebiyata merak sardı ancak iyi bir asker olmak için edebiyat yerine yabancı dil öğrenmesi önerildi. Fransızca  öğrenimine  ağırlık verirken  vatan sevgisinin ve bağımsızlık  anlayışının  gelişmesinde rol  oynayan  Tarih  öğretmeni    Kolağası Mehmet Tevfik Bey onu çok etkiledi. Tarih sevgisi ölünceye kadar sürdü.Askeri liseden 1898’de mezun oldu.

                                             HARBİYELİ MUSTAFA KEMAL(1283)

Mustafa Kemal askeri liseden sonra İstanbul’a geldi.  Pangaltı’daki Harbiye mektebine   1283 numara ile kaydoldu. Arkadaşları arasında Ali Fuat (Cebesoy),  Kazım  Karabekir,  Kazım  (Özalp), Ali Fethi (Okyar) bulunmaktadır.  HARBİYELİ Mustafa’yı,  Namık  Kemal, Mehmet Emin Yurdakul, Tevfik Fikret etkilemiştir.  Bu dönemde  vatan, Türklük, millet, çağdaşlaşma gibi kavramlarla  içli dışlı ol-muştur. Mustafa Kemal Harbiyeden 1905’te mezun olmuş  ve ilk görev yeri olarak Şam’a atanmıştır.

                      
                                          MUSTAFA KEMAL’İN ASKERLİK HAYATI

*

1902’de Harp okulundan teğmen rütbesiyle mezun oldu

*1905’ te Harp akademisinden Yüzbaşı rütbesiyle mezun oldu. Şam’a atandı.

*1909’da  31 Mart vakası çıkınca Hareket ordusu ile isyanı bastırdı.

*1911’de Trablusgarp Savaşı’na katıldı. (Derne- Tobruk savunmaları)

*1912’Balkan Savaşlarında Çanakkale Gelibolu ve Bolayır’daki boğaz müreddibesi  komutanlığında bulundu.

*1913’te Sofya Askeri Ateşeliğine atandı.

*1914’te I. Dünya Savaşında önce Çanakkale, sonrada Kafkas ve Suriye cep-helerinde  bulundu.

*1919’da İstanbul’dan Samsun’a 9. Ordu müfettişi olarak görevlendirildi.

*21 Haziran 1919’da Amasya Genelgesi yayınlandıktan sonra 8 Temmuz’da askerlikten istifa etti.

*5Ağustos 1921’de Sakarya Savaşı için TBMM 3 aylığına başkomutanlığa atadı.

*26 Ağustos 1922’de TBMM bu kez süresiz olarak başkomutanlığa atadı.

* Askeri görevleri dışında 23 Nisan 1920’de TBMM başkanı , 29 Ekim 1923’te 1927’de,1931de,1935’te 4 kez cumhurbaşkanı seçildi.

                                  İSLAMİYET  ÖNCESİ TÜRK TARİHİ                                            

TÜRK  ADI:   Türk adının manası değişik anlamlarla ifade edilmiştir. Kaşgarlı Mahmut’a göre, olgunluk çağı; A. Wanberiye göre “türemek”;  Ziya Gökalp’e göre töreli,  kanun ve nizam sahibi anlamlarına gelir.

*”Türk” adına  en eski dönemlerde; Çin, Pers (İran), Bizans, Arap, Rus ve Hind kay-naklarında rastlanır. Bu durum Türklerin   göçebe bir toplum olarak bir çok bölgede yaşamış ve değişik kültürlerle etkileşim yaşadığını gösterir.

**Türk tarihinin araştırılmasında genellikle ilk olarak yabancı kaynaklara başvurulur. Bunun  nedeni; göçebe hayattan dolayı Türklerin yazıyı  geç kullanmış olmasıdır.

**Hun-Çin mücadelesinin temeli İpek yolu hakimiyetidir.

                                    TÜRKLERİN ANA YURDU

Türklerin ana yurdu Orta Asya’dır. Anayurdun sınırları,  doğuda Tanrı Dağları, batıda Hazar Denizi, kuzeyde Sibirya , ve güneyde Hindikuş  bölgesine kadar uzanır.

*Bölgenin iklimi karasal olup geniş platolardan oluşur.

  Orta Tarih Öncesi Uygarlık Merkezleri

A)   ANAV : Orta Asya’nın en  eski uygarlık merkezidir. Araştırmalar bu uygarlık merkezinde kerpiçten evlerin yapılıp yerleşik hayatın başladığını göstermektedir.

B)    KELTEMİNAR: Amuderya deltası içindeki Orta Asya kültürüdür

C)    AFANASYEVO:  Türklerin en eski kültür merkezidir. Avcı ve savaşçı bir yaşam hakimdir. Araştırmalar sonucu bulunan bakır eşyalar, çakmak taşından ok uçları maden devrinin izlerini taşımaktadır.

D)   ANDRONOVA : Afanasyevo kültürünün en gelişmiş halidir.  Tunç ve altından eşyalara rastlanır.

E)     KARASUK: Orta Asya’da ilk kez demirin işlendiği merkezdir.

F)     TAGAR:   Orta Asya’daki en gelişmiş uygarlık merkezidir.İğne bilezik ve küpelere rastlanmıştır.

        

             TÜRKLERİN YAŞAM TARZI:  

Türklerin yaşam tarzı yarı göçebe (bozkır) dir. Topraklarının tarıma yeterince elverişli olmaması, nehirlerin derin vadilerden akması  ve bozkır iklimi hayvancılığa yönelmelerine neden olmuştur. Sürülerine yeşil otlak bulma arayışı yarı-göçebe yaşam tarzını ortaya çıkarmıştır.

TÜRK GÖÇLERİNİN NEDENLERİ

-Çin  baskısı ( bağımsızlık arzusu)

-Boylar arası üstünlük mücadelesi

-Nüfus artışı

-Bulaşıcı hayvan hastalıkları

-Otlakların daralması

-Yeni yurt arayışı

Göçlerin sonunda; - Türk kültürü Orta Asya dışına yayıldı.

                                 -Yeni kültürler ile etkileşim yaşandı.

                                  -Türk kültürünün araştırılması zorlaştı.

                                  -Bazı  Türk boyları benliğini kaybetti (asimile oldu).

İLK TÜRK TOPLULUKLARI VE DEVLETLERİ

İSKİTLER  (SAKALAR):  Tarihte bilinen ilk Türk

 topluluğudur. M.Ö. 7. Yüzyılda  Tanrı Dağları çevresinde yaşadılar.

-Atı ilk evcilleştiren Türk topluluğudur.

-Kadın savaşçılara sahiptirler. (Amazon)

-İlk Türk Destanları olan Alp Er Tunga ve Şu destanları İskitlere aittir.

-Yakut Türklerinin atalarıdırlar.

-Bir dönem Tomris adlı kadın hükümdar tarafından yönetilmişlerdir.

-M.Ö. 2. Yüzyılda zayıfladılar.

ASYA (BÜYÜK) HUN DEVLETİ (M.Ö.220- M.S 216)

KURUCUSU: TEOMAN HAN

BAŞKENTİ : ÖTÜKEN

EN ÖNEMLİ DESTANI: OĞUZ KAĞAN DESTANI

Orta Asya’daki göçler sonunda Orta Asya’da kalan Türkler tarafından kuruldu.

*Bilinen ilk Türk devletidir. Türkler ilk kez siyasi birlik kurarken Çin ile mücadele edildi. Çin Hun akınlarını önlemek için yaklaşık 3000 km uzunluğundaki Çin Seddini yaptı.

*En parlak dönemi Mete han dönemidir.

   -Ordusunu ilk kez “onluk” düzene göre oluşturdu. Günümüz kara kuvvetlerinin düzenidir.

   -Çin ile mücadele etti Çin başkentine kadar ilerlemesine rağmen Çin’i sadece vergiye bağ-ladı ve Çin’e yerleşmedi. (Türklerin asimile olmaması için)

 -Mete han milliyetçi bir politika izleyip vatan ve millet sevgisini  ortaya koymuştur.

Mete Han’dan sonra Çin’e karşı hassas politika terk edildi Ki-ok ve sonra da Cün-çin  dönem-lerinde Çin entrikaları devleti  zayıflatmıştır. Devlet kuzey ve güney olarak ikiye ayrılmıştır. Güney Hunları Çin bölgesinde sıkışıp kaldılar ancak Kuzey Hunları batıya yönelerek Kavimler Göçüne neden olmuştur.

                                      KAVİMLER GÖÇÜ VE SONUÇLARI (375)

         Asya Hun Devleti’nin yıkılmasından sonra Çin hakimiyetine girmek istemeyen Hun boy-larının batıya göçü sonucunda oluşmuş olan göç dalgasıdır. Orta Asya’dan başlayıp Karade-niz’in  kuzeyinden geçen Hun boyları Balkanlara ulaşmışlardır. Göçler sırasında Ostrogotlar, Vizigotlar, Alanlar, Saksonlar, Süevler, Vandallar, Franklar gibi birçok Avrupalı kavim bu göçlerden etkilenip topraklarını kaybetmiş ve yeni yurt arayışına girmişlerdir.

Göçlerin Sonunda;

-İlk Çağ sona erdi, Orta Çağ başladı.

-Roma İmparatorluğu ikiye ayrıldı(395)

-Batı Roma İmparatorluğu yıkıldı(476)

-Feodalite (derebeylik) ve skolastik düşünce ortaya çıktı.

-Bugünkü Avrupa devletler tablosu oluştu.

-Orta Asya Türk kültürü Avrupa’ya taşındı.

-Avrupa Hun Devleti kuruldu.                                          

   AVRUPA HUN DEVLETİ (376-469)

Kurucu: Balamir Han

Kurulduğu yer: Macaristan-Etzelburg(Budapeşte)

Destanı: Nibelungen Destanı (Hun-Burgont  çatışması)

     -Hunlar Balamir Han önderliğinde Balkanlara gelip Tuna nehri vadisinde Macaristan’a yerleştiler ve Avrupa’daki ilk Türk devletini kurdular.

   - Uldız Han döneminde Batı Roma  üzerine yürünürken, Doğu Roma etkisiz hale getirildi.

    -Uldız’da sonra Karaton, Rua ve kardeşleri Muncuk, Oktar ve Aybarsla yönetti.

    -En parlak dönemleri;  Muncuk’un oğlu Attila ( Tanrının kırbacı) dönemidir. Bizans Margus ve Anatolius antlaşmaları ile vergiye bağladı. Batı Roma üzerine de Roma ve Galya seferleri yapıldı sonuçsuz kaldı (451). Ayrıca Anadolu’ya akınlar  yapmışlardır.

   -Attila’nın asıl amacı; Sasanilere karşı bir sefer olduğu için Galya seferinde Roma, karşısına ordu çıkaramadığı halde Papa ile yaptığı görüşme sonunda ülkesine geri  döndü. Düğün günü çadırında ölü bulunmuştur.

    -Attila’dan sonra oğulları İlek, Dengizek ve İrnek devleti iyi yönetemedi, hakimiyetindeki toplumların da ayaklanmasıyla  yıkılan (469)  Hunlar  zamanla asimile olmuşlardır.

                         AVRUPA’YA GÖÇ EDEN ÖTEKİ TÜRK KAVİMLERİ

AVARLAR:  Orta Asya’da Göktürkler tarafından devletleri yıkıldıktan sonra Avrupa’ya göç ettiler.  İstanbul’u ilk kuşatan Türk devletidir. Franklar tarafından yıkıldılar.

(Kazan Türkleri).  Volga Bulgarları Balkanlara gelip  Hristiyan oldular. İstanbul’u kuşatan ikinci Türk topluluğudur.

MACARLAR:  Peçeneklerin baskısıyla batıya gelip 1000 yıllarında hristiyan oldular.

PEÇENEKLER: En savaşçı Türk boyu olup teşkilatçılık yeteneğinin gelişmemesi  nedeniyle  devlet kuramamış Bizans ordusunda ücretli asker olmuşlardır.

OĞUZLAR (UZ):  Oğuz kabile demektir. En kalabalık Türk boyudur. Orta Asya’da Oğuz Yabgu devleti yıkılınca Uz lar batıya geldi hristiyan oldu. Orta Asya’da kalanlar Müslüman olup Selçukluları ve Osmanlıları kurmuşlardır.

KIPÇAKLAR(Kumanlar): Oğuzlarla mücadeleleri Dede Korkut hikayelerine konu oldu.  Ruslarla savaşlarında  onların Karadeniz’e inmelerini engellediler. Peçenek ve Uzlar gibi  Bizans ordusunda ücretli asker oldular. Malazgirt savaşında Selçukluların tarafına geçtiler.

UYARI: Balkanlara gelen Türkler sayılarının yetersiz olması ve hristiyanlığı da benimsedikleri için benliğini kaybetmişlerdir (asimilasyon).  

                                                 KÖKTÜRKLER(552-745)

                 

I.KÖKTÜRK DEVLETİ (552-630)

Kurucu: Bumin Han-İstemi Yabgu

Kurulduğu  Yer: Ötüken

Destanı: Ergenekon ve Bozkurt Destanı

         Asya Hun Devleti yıkılınca bazı Türk boyları batıya göç ederken Orta Asya’da kalanlar Çin ile uzun mücadelenin ardından Ergenekon’a sığındılar. Ergenekon’dan  çıkınca  Avar hakimi-yetinde bir süre yaşadılar. Avarları yıkınca Ötüken’de (Kutlu Vatan)  kurulmuşlardır.

-“Türk” adıyla kurulan ilk Türk devletidir.

-Bumin Kağan doğuyu yönetirken, kardeşi İstemi Yabgu batıyı yönetti.(İkili teşkilat) Batı, doğuya tabi  olmuştur. İstemi Yabgu Sasanilerle İttifak yapıp Akhunları yıktı. Bizans ile de anlaşarak Sasanilerle İpek yolu hakimiyeti için mücadele edip onları  zayıflatmışlardır.

-En parlak dönemleri Mukan Kağan dönemidir.

-Orta Asya’dan Bizans’a ilk elçiler bu dönemde gönderilmiştir.

- Çin entrikaları  sonucu devlet kuzey ve güney olarak ikiye ayrılmış ve yaklaşık elli yıllık “Esaret dönemi” başlamıştır.

II. KÖKTÜRK (KUTLUK)  DEVLETİ (680-745)

-Kutluk Kağan tarafından Ötüken merkez olarak kurulmuştur.

-“Esaret döneminde Çin’e karşı Kürşat İsyanları gibi  bir çok isyan çıktı. En son Kutluk Kağan’ın başlattığı isyan başarılı olup Türkler bağımsızlığını kazanmıştır.

-Kutlu Kağan, Kapgan Kağan dönemlerinde Çin baskı altına alınıp İpek yolu hakimiyeti müca-delesi yapıldı.

-En parlak dönemleri ise Bilge Kağan dönemi olmuştur. Kardeşi  Kültigin Kağan ve vezir Yonyukuk ile birlikte ülkeyi yönetti.

-Türk tarihindeki en büyük hizmetleri Orhun Abidelerini bırakmaları olmuştur.

-Kutluk devleti, Uygur ve Karluk saldırıları sonucu yıkılmışlardır.

UYGURLAR (745-840)

Kurucusu: Kutluk Bilge Kül Kağan

Kurulduğu Yer: Ötüken- Karabalgasun (Ordubalık)

Destanları: Göç ve Türeyiş Destanları

      -  Kutluk Devleti yıkılınca  Orta Asya’ya hakim oldular. Moyen-Çur   döneminde Kırgız, Karluk, Türgişleri kendilerine bağlayıp en parlak dönemlerini yaşamışlardır.

    -  Böğü Kağan zamanında; Maniheizm resmi  din oldu. Bu dinin ibadet için tapınak zorunlu-luğu yerleşik hayatı başlatmıştır. Tarım ve ticaret gelişmiştir.

     - Kendi adlarıyla bilinen Uygur alfabesini geliştirmişlerdir (Milli benliği önemsemek).

    -Mani inancındaki terimlere “Türkçe” karşılık verdiler.

    -Kağıt ve Matbaayı kullanıp, Fresko ve minyatür sanatı ile de  ilgilenmişlerdir.

     -İlk Türkçe kitapları basmışlardır. Anadolu’daki Orta Oyunu da Uygurlara aittir.

     -Kıtlık ve salgın  hastalıklarla zayıflayan  Uygurlara, Kırgızlar  son vermiştir.

             

                 ORTA ASYA’DA KALAN ÖTEKİ TÜRK BOYLARI VE DEVLETLERİ

KARLUKLAR:  Talas Savaşında Müslüman Arapları destekleyip Orta Asya ve Türk tarihinin sey-rini etkilemişlerdir. İslamiyeti ilk benimseyen Türk topluluğu oldular.

KIRGIZLAR: Günümüze  kadar aynı adla gelen tek Türk devletidir. Uygurları yıkıp Ötüken’de kurulmuşlardır. Cengiz Han döneminde Moğol hakimiyetine girdiler. Dünyanın en uzun des-tanı olan Manas destanı (500.000 beyit) Kırgızlara aittir.  Yenisey yazıtlarını bıraktılar.

HAZARLAR: Göktürklerin yıkılmasından sonra Hazar Denizi çevresinde  kuruldular.Yöneticileri Museviliği benimsemiştir. Ülkede başka dinlere de rastlanır. Dinsel hoşgörü hakimdir.

-Hz. Osman zamanında İslam ordularını Kafkaslarda durdurdular.

TÜRGİŞLER:  Göktürkler yıkılınca bağımsızlıklarını kazandılar .Baga Tarkan kendi adına para bastıran ilk Türk hükümdarı oldu. İlk Madeni parayı bastırdılar. Maveraünnehir’de Emeviler zamanında İslam orduları ile mücadele etmişlerdir.

SİBİRLER (SABİRLER): Sibirya bölgesinde yaşayıp bölgeye adını vermişlerdir. Hazarlar yıkmış-tır. Anadolu’ya akınlar yapmışlardır.

AKHUNLAR(EFTALİTLER) Kavimler Göçü sırasında Ön Asya’ya yerleşmişlerdir.Göktürkler yıktı.

KİMEKLER: VII.  Yüzyılda Altay dağları bölgesinde yaşadılar XI. Yüzyılda Kıpçaklara bağlandılar.

 BAŞKIRTLAR (BAŞKURTLAR):  IV.-X. Yüzyıllar arasında Ural Dağları  çevresinde  yaşadılar. Altın- Orda devleti hakimiyetine girmişlerdir.

                İSLAM ÖNCESİ TÜRKLERDE KÜLTÜR VE UYGARLIK

DEVLET  YÖNETİMİ:  Türk devletleri Oğuş (aile), Uruğ(Sülale), Bod(boy), Budun(millet)= İl(devlet) esası ile kurulurdu.

-Ülke hanedan ülkelerinin ortak malı sayılırdı(veraset).

-Devlet, boylar federasyonu tarzında kurulurdu. Doğu-batı olarak yönetilirdi(İkili teşkilat).  

Hükümdarın; orduya komuta etmek, töreyi uygulamak, Adaletle hükmetmek, Toy düzenlemek, Halkın mutluluğunu sağlamak gibi görevleri  vardı.

Hükümdarın ; Taht(Örgin), Tuğ, sancak, davul (nevbet), Sorguç(kotuz), Otağ(Çadır) gibi sembolleri  mevcuttur.

-Hükümdar  çocuklarına Tigin-Tekin denirdi. Ataman denilen  hocaları eşliğinde eyaletlerde deneyim kazanması için görevlendirilirdi. Tiginlerin tahta çıkmasında veraset, Boy beyleri ve kurultay kararı etkili olurdu.

-Türklerde göçebe hayat ve özel mülkiyetin yaygın olmaması nedeniyle sınıflaşma görülme-miştir.

-Hatun-Katun denilen hükümdar eşleri elçi kabullerinde ve meclis toplantılarında bulunabilirdi (siyasi yetki).

-Kurultay; Toy-Kengeş; meclisinde ülkenin sorunları görüşülüp karara bağlanırdı. Kurultayda hükümdar, hanedan üyeleri, Hatun, ve boy beyleri bulunurdu.                                                      

UYARI: Kurultayın aldığı karara hükümdar uymuyorsa, Kurultay danışma meclisi niteliğinde-dir. Kurultayda din adamlarının olmaması teokratik yapı olmadığını gösterir.

HÜKÜMET VE ÜYELERİ

AYUKİ: (Hükümet), AYGUCİ(Başbakan-vezir), BUYRUK(bakan), ŞAD (Hanedan üyesi), TAMGACI (Yazışmalardan sorumlu), TUDUN( Vali-vergi memuru) TARKAN(komutan), APA(sivil yönetici).

İNKILAP TARİHİNE GİRİŞ

XIX. YÜZYIL SONLARI VE XX. YÜZYIL BAŞLARINDA OSMANLI DEVLETİ                    

*XIX yüzyılın ortalarından , itibaren demokratikleşme adımları atılmıştır.

*Yönetim alanında önemli ıslahatlar yapılmıştır.

*Sened-i İttifak ile padişahın yetkileri ilk kez sınırlandırılmıştır.

*Tanzimat Fermanı ile ilk kez anayasal sürece geçiş adımı atılmıştır.

*Milliyetçilik fikirlerine karşı Osmanlıcılık fikir akımı desteklenmiştir.

*Islahat Fermanı ile azınlıklara sosyo-kültürel haklar verilmiştir.

*Meşrutiyetin ilanı ile ilk kez Anayasal süreç başlatılırken halk yönetime katılmıştır.

*Egemenlik anlayışı ilk kez değişmiştir.(Meşrutiyet)

*Avrupa’ya eğitim amacıyla giden öğrencilerle yeni bir aydın kitle

ortaya çıkmıştır.

*Avrupa’da görülen Sanayi İnkılabına karşı Loncalar varlığını uzun süre koruyamadı.

*Sanayileşmiş ülkelerin ham madde arayışı Trablusgarp ve I. Dünya savaşlarının temel nedenleri oldu.

*Osmanlı Alman yakınlaşması başlarken (Berlin Ant) İngiltere Rusya’yı Balkan siyasetinde destekledi (Reval Görüşmeleri).

*II.Meşrutiyet ile birlikte çok partili siyasi hayat başladı.

*Duyun-u Umumiye kurulurken (1881) Osmanlı aslında ekonomik   bağımsızlığını kaybetti.

*Balkan Savaşları sonunda  Balkan ve Ege hakimiyeti kaybedildi.

*Osmanlı Devleti, I.Dünya  Savaşı sonunda imzalanan Mondros Mütarekesi ile Fiilen, Mudanya Mütarekesi ile Hukuken ve Saltanatın kaldırılması ile de resmen sona ermiştir.

İNKILAP TARİHİ İLE İLGİLİ KAVRAMLAR

İnkılap: Siyasi ve sosyal alanda köklü ve ileriye dönük değişimlerdir.

Islahat: Mevcut düzenin devamı için bozulan kurumların yeniden düzenlenmesidir.

Darbe: Anayasal bir kurumun yönetimi zorla ele geçirmesidir.

İhtilal: Mevcut rejime karşı halk ayaklanmasıdır.

İrtica: Mevcut düzeni  yıkıp  eski düzeni geri getirme girişimidir.

Egemenlik: Karar verme  ve yönetme yetkisidir.

Ulusal Bağımsızlık:( Milliyetçilik)Emperyalizme-sömürgeciliğe karşı mücadele-dir.

Ulusal Egemenlik:(Cumhuriyetçilik). Egemenlik yetkisinin halka ait olmasıdır.

Monarşi: Yönetimin tek kişinin yetkisinde toplanmasıdır.

Meşrutiyet: Ülke yönetiminde hükümdar ile birlikte meclisin etkili olmasıdır.

Resmen Tanıma :Yeni bir devlet veya hükümetin resmi bir açıklama ile başka bir devlet tarafından tanınmasıdır.

Hukuken Tanıma: Bir devlet adına resmi bir yetkilinin bir başka devlet yetkilisi ile görüşmesidir.

Fiilen sona erme:Bir devletin topraklarının işgale uğraması, egemenlik haklarını kullanamama veya devlet başkanının tutsak durumuna düşmesidir.

Hukuken Sona erme:Bir devletin var olduğunu gösteren başkent, devlet başka-nı  ve  hükümet gibi kurumların sona ermesi ve uluslararası tanınmamasıdır.

II. MEŞRUTİYET DÖNEMİ(1908-1918)

İttihat ve Terakki Cemiyeti üyeleri;

-Devletin dağılmasını engellemek,

-Batılıların içişlerimize karışmasını engellemek,

-Hürriyet ve demokrasiyi geri getirmek amacıyla; II. Abdulhamit’ten  meclisin yeniden açılıp  anayasanın da daha özgürlükçü yönleriyle yürürlüğe konmasını istediler. İsteklerinin kabulü için de Makedonya’da isyan çıkardılar. Gelişmeler karşısında  II. Abdulhamit yeniden meşrutiyete geçilmesi için Mebusan Meclisi seçimlerini onayladı. 17 Aralık 1908’de ki seçimlerin ardından 256 Mebus ile Meclis-i Mebusan açıldı.

-II.Meşrutiyetin ilanında etkili olan dış gelişme Reval görüşmeleridir.

Reval Görüşmeleri(1908) . Osmanlı-Alman yakınlaşmasına karşı İngiltere ile Rusya’nın yakınlaşmasıdır. Ruslar Panslavizm siyasetinde özgür kalmışlardır.

Bu dönemde ülkedeki karışıklıklar sırasında;

-Bulgaristan bağımsızlığını ilan etti,

-Avusturya-Macaristan, Bosna-Hersek’i ilhak etti,

-Yunanistan,  Girit’i topraklarına kattı.

               

 31 MART AYAKLANMASI (13 NİSAN 1909)

Meşrutiyetin ilanından sonra meşrutiyeti destekleyenlerin karşısında meşruti-yete karşı  olanlar da  teşkilatlandı. Siyasi partiler  (Ahrar gibi)  kurup gazeteler (Volkan, Serbesti  gazeteleri gibi) çıkardılar. Hasan Fehmi meşrutiyeti eleştiren yazılar yazdı. İttihatçıların meşrutiyeti korumak için İstanbul’a getirdikleri  Avcı taburları asayişsizlik olayları çıkardı. Hasan Fehmi’nin de öldürülmesi  olayları artırdı. Olayları çıkaranlar   Meşrutiyetten vazgeçilip eski düzene geri dönülme-sini  istediler.  (İRTİCA)  İttihat ve  Terakki  mensupları  olayları  bastırmak için Selanik’te hazırlanan Hareket Ordusunu İstanbul’a getirdiler. Mahmut Şevket Paşa komutasındaki ordunun kurmay subaylığını Mustafa Kemal yaptı. Ordu is-yanı bastırdı. Sorumlular sert şekilde cezalandırıldı.

    *Meclis olaylarda rolü olduğu gerekçesiyle  II. Abdulhamit’i tahttan indirdi. (Meclis tarafından tahttan indirilen tek padişah). Yerine V. Mehmet Reşat  tahta geçti(1909-1918).

  *Mustafa Kemal ilk tarihi  olayda karşımıza çıkmıştır.

  *Ordu yenilikleri korumuştur.

   *Osmanlı tarihinde görülen ilk İRTİCAİ olaydır.

 NOT: 31 Mart Vakası, Şeyh Sait ve Menemen Olaylarının ortak yönü mevcut düzeni yıkıp eski düzeni geri getirme girişimleridir (İrtica).

II.Meşrutiyet Anayasasında şu değişiklikler yapıldı.

-Padişahın sürgün yetkisi kaldırıldı.

-Hükümet meclise karşı sorumlu hale getirildi.

-Siyasi parti ve dernekler kuruldu.

-Basında sansür kaldırıldı.

-Kızlar için Yüksek  öğrenim okulları açıldı.

-Padişahın meclisi açma-kapatma yetkisi elinden alındı.

UYARI: Türk tarihinde ilk çok partili dönem başlamıştır

                                KONU TESTLERİ

S1. Mezopotamya toplumları bölgede yeterince taş malzeme olmadığı için yapılarında kerpiç malzeme kullanmışlardır.

   Aşağıdakilerden hangisi bu durumun neden olduğu sonuçlardan biridir?

A) Ahiret inancının olmaması

B) Ticaretin gelişememesi

C) Şehir devletleri tarzı yönetim anlayışının sürmesi

D)Günümüze kadar kalıcı eser ulaşmaması

E)Çağdaşı toplumlara göre  uygarlıkta ilerlemeleri

S2. İlkçağ uygarlıklarından ;

-Romalıların oniki levha kanunları

-Fenikelilerin  22harfli harf alfabesi

-Mısırlıların papirüsler  

         bıraktıkları görülmüştür.

Bu durum dikkate alındığında;

I.Bazı toplumların tarihsel gelişim seyri kolaylıkla takip edilmiştir.

II.Toplumların her biri uygarlığa farklı katkı sağlamıştır.

III.Toplumların coğrafi konumları uğraş alanlarını etkilemiştir.

gibi yargılardan hangilerine  ulaşılabilir?

  A)Yalnız I                         B) Yalnız II                 C)I ve II

  D)II ve III                          E)I ve III                  

                               

S3.Aşağıdaki ilk çağ uygarlıklarından hangisi inanç yönünden  diğerlerinden farklıdır?

A)Frigler                        B)İyonlar                            C)Lidyalılar

D)İbraniler                    E)Hititler

S4.Aşağıdakilerden hangisi Hititlerin özellikleri arasında gösterilemez?

A)    Anadolu siyasi tarihini başlatmışlardır.

B)    Anal denilen yıllıkları Tarafsız tarih yazıcılığının başlangıcı sayılmıştır.

C)    Tavananna denilen kraliçe hükümdarın yardımcısı sayılmıştır.

D)   Pankuş  meclisi yönetimde etkilidir.

E)     Anadolu’da yazıyı ilk kez kullanarak tarih devirlerini başlatmışlardır.

 S.5 Harput’ta bir höyükte yapılan kazılar sonucunda toprak altından çanak-çömlek parçaları ,Bakır ve gümüşten yapılmış süs eşyaları, kömürleşmiş buğday taneleri bulunmuştur.

Bu yerleşim yerinde bulunan kültür hakkında aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

A)Yerleşik hayata geçilmiştir.

B)Üretici yaşam tarzı hakimdir.

C)Ateşi kontrol  etmişlerdir.

D)Maden devrine girilmiştir.

E)Başka toplumlarla ticaret yaptıkları.

Cevaplar:1d,2c,3d,4e,5e